Miras Hukukuna Göre Terekenin Tespiti ve Sonuçları

Türk Medeni Kanunu (TMK) ve Türk Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) çerçevesinde düzenlenmiştir. Miras hukukuna göre terekenin tespiti sürecinde dikkate alınan ana kanun maddeleri aşağıdaki gibidir:

1. Türk Medeni Kanunu (TMK)

• TMK Madde 599: Mirasın açılmasıyla birlikte mirasçılara hakların ve borçların geçişini düzenler. Bu maddeye göre, miras bırakanın malvarlığı üzerindeki tüm haklar ve borçlar mirasçılara geçer. Terekenin tespiti için mirasçılar veya alacaklılar tarafından mahkemeden tespit talep edilebilir.
• TMK Madde 640-643: Mirasçılık belgesi (veraset ilamı) alınmasını ve terekenin paylaştırılması esaslarını belirler. Bu belgeler tereke tespiti sürecinde önem taşır.
• TMK Madde 622: Miras bırakanın borçları ve tereke alacaklarının tespitine yönelik hükümler içerir. Mirasçılar, terekenin borçlarından sorumlu oldukları için bu madde kapsamındaki alacak ve borçların tespiti önemlidir.
• TMK Madde 623-640: Mirasın geçişi, mirasçılardan biri veya alacaklıların talebi üzerine terekenin tespiti ve korunması hakkında düzenlemeler içermektedir. Mirasçılar, tereke tespiti sürecinde mahkemeden malların korunması veya bazı işlemlerin iptali gibi taleplerde bulunabilir.

2. Türk Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)

• HMK Madde 382-388 (Çekişmesiz Yargı İşleri):  Bu tespit davası çekişmesiz yargı kapsamında değerlendirilen bir işlemdir. Bu maddeler çekişmesiz yargıda izlenecek usulü düzenler.
• HMK Madde 321 ve devamı: Delillerin toplanması ve tespiti süreci ile ilgilidir. Mal varlığının belirlenmesi için delil toplanması gerekmektedir.

3. Diğer İlgili Mevzuat

• Tapu Kanunu ve İcra İflas Kanunu: Aktif ve pasif dahil tüm mamalek (tereke) dahil taşınmazların tespiti ve alacak-borç işlemlerine dair hükümler, gerektiğinde bu kanunlar kapsamında yürütülmektedir.

İşbu dava HMK ve HMK’da belirlenen usullere göre yürütülür. Mirasçılar veya alacaklılar, terekenin kapsamını netleştirmek ve mirasın paylaşılmasından önce tereke üzerinde tam bilgiye sahip olmak için mahkemeden tespit talebinde bulunabilir.

Terekenin Tespit Davası Genel Olarak Nedir?

Terekenin tespiti davası, miras bırakanın (muris) ölümünden sonra geride bıraktığı malvarlığının (tereke) tam olarak belirlenmesini ve mirasçılar arasında adil bir şekilde paylaşımının yapılmasını sağlamak amacıyla açılan bir davadır. Bu dava, mirasçılar veya terekeye alacaklı olanlar tarafından talep edilebilir. Aşağıda terekenin tespiti davasını, amacını, hukuki dayanaklarını, doktrindeki yorumları, türünü ve içeriğini detaylı olarak açıklayacağım:

1. Terekenin Tespiti Davasının Amacı

Miras bırakanın ölümünden sonra mirasçılar veya alacaklıların hak kaybına uğramadan miras üzerindeki haklarını güvence altına alabilmesidir. Davanın amacı şunları sağlamaktır:

• Miras bırakanın tüm malvarlığının (terekesinin) tam ve eksiksiz bir şekilde belirlenmesi.
• Mirasçılar arasında adil paylaşım yapılabilmesi için tereke üzerindeki hak ve borçların eksiksiz olarak kayda geçirilmesi.
• Terekeye dahil malların, alacakların ve borçların detaylandırılması, böylece mirasçıların haklarına uygun bir şekilde miras paylaşımının yapılabilmesi.
• Miras bırakanın borçlarının ve yükümlülüklerinin tespit edilerek tereke üzerinde hak iddia eden alacaklıların zarar görmesinin önlenmesi.

Bu dava, özellikle mirasçılar arasında anlaşmazlıkların önlenmesi veya tereke hakkında yeterli bilgiye sahip olunmaması durumlarında büyük önem taşır.

2. Terekenin Tespiti Davası ile İlgili Doktrin Görüşleri

Doktrinde terekenin tespiti, miras hukukunun temel taşlarından biri olarak kabul edilir. Doktrin bu davanın önemini şu noktalar üzerinden açıklar:

• Tereke’nin Kapsamının Netleştirilmesi: Doktrinde tereke, miras bırakanın sağlığında sahip olduğu tüm malvarlığının ölüm anında mirasçılara geçişi olarak değerlendirilir. Ancak bu malvarlığının tam kapsamı bilinmezse, mirasçılar veya alacaklılar arasında hak kayıpları ve anlaşmazlıklar çıkabilir. Bu nedenle, terekenin tespiti davası, miras bırakanın bıraktığı malvarlığının ve borçlarının eksiksiz bir şekilde ortaya konulmasını sağladığı için önemlidir.
• Terekenin Paylaşımına Hazırlık Niteliği: Terekenin tespiti davası, mirasın paylaşımının ön aşaması olarak kabul edilir. Bu dava sonucunda tereke kapsamlı bir şekilde belirlenmiş olur ve böylece mirasçılar arasında paylaşım kolaylaşır.
• Mirasçılar ve Alacaklıların Korunması: Doktrine göre, terekenin tespiti davası yalnızca mirasçıların değil, tereke üzerinde alacak hakkına sahip olan kişilerin de korunmasını sağlar. Miras bırakanın borçlarının tespit edilmesi, mirasçılar ve alacaklıların güvence altında haklarını elde edebilmesini sağlar.

3. Terekenin Tespiti Davasının Türü ve İçeriği

Terekenin tespiti davası, çekişmesiz yargı işlerinden sayılmaktadır. Bu tür davalar, hukuki bir anlaşmazlığa dayalı olmaktan ziyade belirli bir durumun tespiti ve düzenlenmesi amacını taşır. Terekenin tespiti davasında amaç, bir hak iddiasında bulunmaktan ziyade terekenin kapsamının belirlenmesidir.

Davanın içeriği genellikle aşağıdaki unsurları içerir:

• Miras Bırakanın Malvarlığının Tespiti: Miras bırakanın sahip olduğu taşınmazlar, taşınır mallar, banka hesapları, nakit para, ziynet eşyaları, menkul kıymetler gibi tüm malvarlığı tespit edilir.
• Miras Bırakanın Borçlarının Tespiti: Tereke borçları, miras bırakanın sağlığında edindiği borçlar, kefaletler ve yükümlülükler gibi unsurları kapsar.
• Miras Bırakanın Alacaklarının Tespiti: Miras bırakanın üçüncü kişilerden alacaklı olduğu meblağlar, kiralar, vadeli mevduat ve diğer alacaklar tespit edilir.
• Mirasçıların Haklarının Belirlenmesi: Mirasçılar tereke üzerinde belirli haklara sahiptir. Terekenin tespiti davası ile mirasçılar, terekenin varlık ve borçlarının kapsamını öğrenir, haklarının sınırlarını netleştirebilir.

4. Terekenin Tespiti Davası Ne Zaman Açılabilir?

Miras bırakanın ölümünden sonra, terekeye ilişkin malvarlığının belirlenmesi için bir talep gereksinimi oluştuğunda açılabilir. Bu dava aşağıdaki durumlarda açılabilir:

• Mirasçılar Arasında Bilgi Eksikliği veya Güvensizlik Varsa: Mirasçılar, terekenin kapsamı konusunda yeterli bilgiye sahip değillerse veya mirasın paylaştırılmasında adil davranılacağına güvenmiyorlarsa, terekenin tespiti davası açarak tereke kapsamını mahkeme aracılığıyla öğrenmek isteyebilirler.
• Alacaklıların Talebi Üzerine: Tereke üzerinde alacak hakkına sahip olan üçüncü kişiler, alacaklarının güvencesini sağlamak amacıyla terekenin tespiti için başvurabilirler.
• Terekenin Paylaşımı Öncesinde: Miras paylaşımı yapılmadan önce, terekenin tam ve eksiksiz olarak belirlenmesi gerektiğinden, tereke tespiti davası açılabilir.
• Mirasçılardan Birinin Borçlarından Dolayı: Eğer mirasçılardan birinin borçları nedeniyle terekeye haciz uygulanması söz konusuysa, diğer mirasçılar terekenin tespiti için başvuru yapabilir.

Mirasçılar veya terekeye alacaklı olan üçüncü kişiler tarafından açılabileceği gibi, bazı durumlarda noter tarafından da terekenin korunması veya tespiti talep edilebilir.

5. Terekenin Tespiti Davası Açılırken Mahkemeye Sunulacak Belgeler ve Deliller

Terekenin tespiti için açılan davada, mahkemeye çeşitli belgeler ve deliller sunulmalıdır. Bunlar şunlardır:

• Nüfus Kayıtları: Miras bırakanın ve mirasçıların kimlik bilgilerini içeren nüfus kayıt örnekleri.
• Tapu Kayıtları: Miras bırakanın taşınmazları varsa bunlara dair tapu kayıtları.
• Banka Dökümleri: Miras bırakanın sahip olduğu banka hesapları ve vadeli hesaplar varsa bunların dökümleri.
• Sigorta Poliçeleri ve Menkul Kıymet Bilgileri: Miras bırakanın menkul kıymetleri veya sigorta poliçeleri varsa bu belgeler.
• Diğer Malvarlığı ve Borç Bilgileri: Miras bırakanın borçları, senetler, alacak senetleri gibi varlık ve yükümlülükler.

Terekenin Tespiti Davasının Amacı ve Türü

Terekenin kapsamını ve değerini belirleyerek mirasın paylaşılabilmesi için gereken güvenilir veriyi sağlamaktır. Bu nedenle terekenin tespiti, başka davaların öncüsü olarak görev yapar ve bu davaların doğru bir şekilde yürütülmesi için temel oluşturur. Ayrıca, tespit işlemi terekenin borca batık olup olmadığının belirlenmesine de katkı sağlar. İşte detaylarıyla terekenin tespitinin işlevi, bu tespitin öncüsü olduğu davalar ve borca batıklık durumunda yapılacak işlemler:

1. Terekenin Tespiti Hangi Davaların Öncüsü Olabilir?

• Mirasın Paylaşımı Davası: Miras paylaşımı yapılabilmesi için terekenin kapsamı tam ve eksiksiz şekilde bilinmelidir. Terekenin tespiti yapılarak tüm mal varlığı, alacak ve borçlar ortaya konur ve mirasçılar arasında nasıl paylaşılacağının belirlenmesi kolaylaşır.
• Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası: Mirasçılar arasında ortaklığı giderme davası açıldığında, miras bırakanın tüm mal varlığının paylaşılması için terekedeki malların ve borçların belirlenmiş olması gerekir. Terekenin tespiti bu davaya ön hazırlık niteliğindedir.
• Terekenin Tasfiyesi Davası: Terekenin borca batık olması halinde mirasçılar, terekenin tasfiyesi için dava açabilirler. Terekenin tespiti, borçların toplamının tereke varlıklarından fazla olup olmadığını belirlemeye yönelik bir adımdır ve borca batıklık tespiti yapılırsa terekenin tasfiyesi gündeme gelir.
• Reddi Miras (Mirasın Reddi) Davası: Mirasçıların terekeyi reddetmek istemesi halinde terekenin borçlarının varlıklarından fazla olup olmadığı önem kazanır. Terekenin tespiti ile borçların ve varlıkların kapsamı belirlenir; mirasçılar, bu tespit sonucunda mirası reddetme veya kabul etme kararını sağlıklı bir şekilde verebilirler.
• Terekeye İlişkin Alacak Davaları: Tereke üzerinde hak iddia eden alacaklılar için terekenin tespiti yapılması önemlidir. Alacaklılar, miras bırakanın vefatıyla birlikte terekeye karşı alacak davaları açmak isteyebilir. Bu alacak talepleri için terekenin tespiti ön koşul niteliğindedir.

2. Terekenin Tespitinin Hukuken İşlevi

• Mal Varlığı ve Borçların Kapsamının Belirlenmesi: Terekenin tespiti, miras bırakanın tüm mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını belirler. Bu, tereke üzerinde hak iddia eden mirasçılar ve alacaklılar için önemlidir.
• Mirasçıların ve Alacaklıların Korunması: Terekenin tespiti, mirasçılar ve alacaklıların korunmasını sağlar. Mirasçıların tereke üzerindeki haklarını tam anlamıyla bilmesi, alacaklıların haklarının korunması için gereklidir.
• Miras Paylaşımında Adaletin Sağlanması: Terekenin tespiti ile tereke üzerinde eksiksiz bilgiye sahip olunur ve bu sayede mirasçılar arasında hak kayıpları yaşanmadan adil bir paylaşım yapılması sağlanır.
• Mirasçıların Borç Sorumluluğunun Belirlenmesi: Tespit edildikten sonra, mirasçıların borçlardan hangi ölçüde sorumlu olacakları belirlenebilir. Mirasçılar mirası reddetmek istemezse, terekenin borca batık olup olmadığını bu aşamada net olarak öğrenirler.

3. Terekenin Borca Batık Olup Olmadığının Tespiti ve Tasfiye

Eğer terekenin borçları tereke varlıklarından fazla ise tereke borca batık kabul edilir. Terekenin borca batık olduğunun belirlenmesi, bazı özel hukuki sonuçlar doğurur:

• Terekenin Tasfiyesi: Terekenin borca batık olduğunun tespit edilmesi durumunda, mirasçılar terekenin tasfiyesini isteyebilir. Tereke tasfiyesi, mirasçıların miras borçlarından sorumluluktan kurtulmalarını sağlayan bir hukuki yoldur. Borca batıklık durumunda terekenin tasfiyesine, Sulh Hukuk Mahkemesi karar verir. Bu tasfiye sürecinde tereke varlıkları paraya çevrilir ve öncelikle alacaklıların talepleri karşılanır.
• Mirasın Hükmen Reddi: Miras bırakanın ölümünde tereke borca batık durumda ise, mirasçılar mirası hükmen red yoluna başvurabilirler. Bu durumda mirasçıların, mirası reddetmiş sayılmaları talebi ile Sulh Hukuk Mahkemesine başvurma hakları vardır. Hükmen red, terekenin borca batık olması durumunda mirasçıların sorumluluktan kurtulmaları için öngörülmüş bir haktır.
• Tasfiye Usulü: Tereke tasfiyesinde, Sulh Hukuk Mahkemesi genellikle iflas hükümlerine benzer şekilde hareket eder. Tereke önce alacaklıların alacaklarını karşılamak için paraya çevrilir ve kalan miktar varsa mirasçılar arasında paylaşılır.

4. Terekenin Tespiti Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Terekenin Tespiti Kapsamlı Yapılmalıdır: Terekenin tespiti yalnızca varlıkları değil, aynı zamanda borçları da içerir. Bu nedenle, miras bırakanın tüm mal varlığının yanı sıra borç yükümlülükleri de kapsamlı bir şekilde belirlenmelidir.
• Mirasçıların Durum Tespiti: Mirasçılar, tespitin ardından mirası kabul edip etmeme kararı verebilir. Terekenin tespiti sonucunda borçlar varlıklardan fazla çıkarsa mirasçılar mirası reddetme veya tasfiye talebinde bulunabilir.
• Terekenin Korunması İçin İhtiyati Tedbir: Terekenin tespiti sürecinde terekeye dahil malların zarar görmemesi ve değer kaybına uğramaması için mahkemeden ihtiyati tedbir istenebilir.

Tereke Tespitinin Sonuç Olarak Faydası

Miras hukukunun önemli bir süreci olup, tereke üzerinde hak iddia eden mirasçılar ve alacaklıların haklarını korumak amacı taşır. mirasçılar arasında anlaşmazlıkların önlenmesi ve terekenin doğru şekilde paylaşılması için bir güvence oluşturur. Miras paylaşımı, ortaklığın giderilmesi, terekenin tasfiyesi ve mirasın reddi gibi davaların ön koşuludur. Eğer tereke borca batık ise, mirasçılar ya mirası reddetme hakkını kullanabilir ya da terekenin tasfiyesi yoluna başvurabilir.

Dava tamamlandıktan sonra, terekenin borca batık olup olmadığı Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından değerlendirilebilir ve gerekli görülürse tasfiye işlemi aynı mahkemede yürütülür. Bu hususa dair talep ise dava dilekçesi formatı açısından farklı yöntemleri vardır.

• Diğer miras ve tereke hukukuna dair kapsamlı veya özet yazılarımız için, yazılar bölümünden veya direkt buradan tıklayarak ulaşabilirsiniz.  Ayrıca diğer tereke kapsamında yazımız için tıklayınız.

AVUKAT DESTEĞİ

Gizlilik

Gizlilik, bir avukatın ve hukuk büromuzun en önemli etik ilkelerinden biridir; 1136 sayılı Kanunda tanımlanan gizlilik ve ifşa etmeme ilkesini çok dikkatli ve hassas bir şekilde uygular. Ancak büromuz, müvekkillerinin bilgi, belge ve bilgilerini gizlilik ve bilgi sorumluluğu sınırları içinde gizli tutar ve hiçbir şekilde ve hiçbir koşulda üçüncü kişi ve kurumlarla paylaşmaz.