Trafik Kazaları Tazminat Davalarına Dair İnceleme (Avukatlık)

1. Giriş

Trafik kazaları, modern toplumların en önemli hukuki ve sosyal sorunlarından biri olup, maddi ve manevi zararlar doğurabilmektedir. Kazaya uğrayan tarafların zararını tazmin edebilmesi için çeşitli hukuki yollar mevcut olup; yasal süreler, kusur oranlarının tespiti ve sorumluluk türleri önem taşımaktadır. Trafik kazalarına ilişkin tazminat davaları, akademik görüşler ve Yargıtay kararları ışığında incelendiğinde, bu davaların hukuki niteliği, zarar türleri, mahkeme yolu ve alternatif çözüm yöntemleri daha iyi anlaşılmaktadır.

Bu çalışmada, trafik kazalarına bağlı olarak açılan tazminat davaları, genel mahkeme yolu, sigorta tahkim komisyonu alternatifi ve kaza tarihi ile yasal süreler çerçevesinde ayrımlar ele alınarak detaylı bir şekilde incelenecektir. Ayrıca, değer kaybı, yaralamalı ve ölümlü zarar tazmini konuları da ayrı başlıklar altında değerlendirilecektir.

2. Trafik Kazalarında Hukuki Sorumluluk ve Kusur İlkesi

A. Hukuki Dayanaklar

Trafik kazalarına bağlı tazminat davaları, farklı yasal düzenlemeler çerçevesinde ele alınmaktadır. Başlıca hukuki dayanaklar şunlardır:

1. Türk Borçlar Kanunu (BK) md. 49-50: Kusura dayalı sorumluluk ve tazminat yükümlülüğü.
2. Karayolları Trafik Kanunu (KTK) md. 85-107: Motorlu araç işletenin sorumluluğu.
3. Medeni Kanun (TMK) md. 49-50: Haksız fiil hükümleri çerçevesinde tazminat talepleri.
4. Sigorta Hukuku: Zorunlu trafik sigortası, kasko ve sigorta tahkim komisyonu.
5. Ceza Hukuku: Trafik kazalarının taksirli suç kapsamında değerlendirilmesi.

3. Akademik Görüşler Işığında Trafik Kazalarına İlişkin Sorumluluk

Akademik çevreler, trafik kazalarından doğan sorumluluğun belirlenmesinde farklı hukuki ilkeleri ele almaktadır. Bu kapsamda, hukukçuların kusur kavramı, sorumluluk türleri ve tazminatın sınırları konusundaki yaklaşımları detaylandırılacaktır. Aşağıdaki bu özet akademik alıntıları kapsar çalışmamızı lütfen okuyunuz.

A. Kusur Kavramı

• Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a göre kusur, yalnızca sübjektif değil, objektif ölçütlere dayandırılmalıdır. Yani, bir sürücünün kendi niyeti veya dikkatsizliği değil, genel olarak makul bir sürücünün nasıl hareket etmesi gerektiği esas alınmalıdır.
• Prof. Dr. Turgut Öz ise kusurun belirlenmesinde trafik kurallarının ihlali ile sürücünün öngörülebilir riskleri alıp almadığının dikkate alınması gerektiğini ifade etmektedir.
• Prof. Dr. Fikret Eren, kusurun sadece maddi zararı değil, manevi zarar boyutunu da etkilediğini ve bu nedenle tazminatın belirlenmesinde kazazedenin psikolojik durumu da dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır.
• Doç. Dr. Hasan Ünal, trafik kazalarındaki kusurun belirlenmesinde bilimsel bilirkişi raporlarının büyük önem taşıdığını ve mahkemelerin subjektif değerlendirmelerden kaçınması gerektiğini savunmaktadır.

B. Sorumluluk Türleri

• Kusura Dayalı Sorumluluk: Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye göre, sürücülerin kusur ilkesine dayalı olarak sorumlu tutulması, yalnızca zarar görene değil, topluma da bir güvence sağlamaktadır.
• Kusursuz Sorumluluk: Prof. Dr. Rona Serozan’a göre, motorlu taşıtlar, yüksek risk taşıdıkları için tehlike sorumluluğu kapsamında değerlendirilmelidir ve işletenin kusuru olmasa dahi, zarar karşılanmalıdır.
• Ağır Kusur Halleri: Prof. Dr. Aydın Zevkliler, sürücülerin alkollü veya uykusuz şekilde araç kullanmasının, ağır kusur teşkil ettiğini ve tazminatın artırımlı şekilde hesaplanması gerektiğini savunmaktadır.
• Hakkaniyet İlkesi: Prof. Dr. Baki Kuru’ya göre, kusur oranlarının belirlenmesinde hakkaniyet ölçütü devreye girmelidir. Yani, tazminat belirlenirken yalnızca maddi kusur değil, mağdurun sosyal ve ekonomik durumu da göz önüne alınmalıdır.

C. Tazminatın Sınırları

• • Prof. Dr. Hüseyin Hatemi, tazminatın zarar görenin maddi ve manevi kayıplarını tam olarak karşılaması gerektiğini belirtmektedir. Bununla birlikte, zarar görenin de tazminat miktarının belirlenmesinde etkili olabilecek unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.
  • Prof. Dr. Erdoğan Teziç, manevi tazminatın sadece acıyı azaltmaya değil, aynı zamanda caydırıcılık sağlamaya yönelik olduğunu ifade etmektedir.
  • Prof. Dr. Mehmet Ünal, tazminatın belirlenmesinde tıbbi raporlar, uzman görüşleri ve bilimsel değerlendirmelerin dikkate alınması gerektiğini savunmaktadır.
  • Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş, trafik kazalarında sosyal güvenlik hukuku ile tazminat hukuku arasındaki farklara dikkat çekerek, sosyal güvenlikten doğan hakların, tazminat taleplerini tamamen ortadan kaldırmadığını vurgulamaktadır.

4. Yargıtay Kararları Işığında Trafik Kazalarında Kusur ve Tazminat

A. Kusur Oranlarının Belirlenmesi

• Yargıtay, trafik kazalarında kusur oranlarını belirlerken somut olayın özelliklerini dikkate almaktadır (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2019/1256, K. 2020/89).
  • Yargıtay’ın (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2019/1256, K. 2020/89) -YHGK Kanun düzeyinde bağlayıcı bir emsal olup detaylı okuması yapmak için edinilmesini tavsiye ederiz.
• Örneğin, kırmızı ışıkta geçen sürücünün kusur oranı %100 olarak kabul edilirken, hız sınırını aşan sürücünün kusur oranı %50-70 arasında değişebilir.

B. Maddi Tazminat

• Zararın tespitinde bilirkişi incelemesi şarttır (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, E. 2021/4567, K. 2021/7890).
• Araç değer kaybı ve tamir masrafları talep edilebilir.

C. Manevi Tazminat

• Manevi tazminat, kazazedenin yaşadığı acıyı gidermeye yöneliktir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2020/567, K. 2021/123).

5. Genel Mahkeme Yolu ve Sigorta Tahkim Komisyonu

A. Genel Mahkeme Yolu 

• Trafik kazalarına ilişkin tazminat davaları Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülür.
• Davacı, kusur oranlarını ve uğradığı zararları ispatlamakla yükümlüdür.
• Dava süreci, delillerin toplanması, bilirkişi incelemesi ve yargılama aşamalarını içerir.

B. Sigorta Tahkim Komisyonu

• Zorunlu trafik sigortası kapsamındaki talepler için başvurulabilir.
• Bazı sigorta tahkim komisyonu kararları kesindir. Bir kısmı ise genel yargı yolunda olduğu gibi genel mahkemelere itiraz yolu açıktır

6. Kaza Tarihine Göre Yasal Süreler / Hak Düşürücü Süreler

• Maddi tazminat talepleri için zamanaşımı süresi 2 yıldır (BK md. 72).
• Manevi tazminat talepleri için zamanaşımı süresi 10 yıldır (BK md. 73).

7. Değer Kaybı, Yaralamalı ve Ölümlü Zarar Tazmini

A. Değer Kaybı

Trafik kazalarında zarar gören araçlarda meydana gelen değer kaybı, aracın ikinci el piyasa değerindeki düşüş olarak tanımlanır. Bir aracın hasar geçmişi, onun piyasa değerini olumsuz yönde etkileyebilir. Değer kaybı tazminatı alabilmek için zarar gören tarafın bazı önemli hususlara dikkat etmesi gerekir:

1. Kusur Oranı: Değer kaybı tazminatına hak kazanabilmek için kazada en az %100 kusurlu olunmamalıdır. Kısmi kusur halinde de tazminat talep edilebilir.
2. Araç Yaşı ve Kilometresi: Değer kaybı talebi genellikle 5 yaşından küçük ve düşük kilometreli araçlar için daha kolay kabul edilir. Ancak bu kesin bir kural olmayıp her olay özelinde değerlendirilir.
3. Tamir ve Parça Değişimi: Değer kaybı hesaplanırken onarımın şekli (orijinal parça değişimi veya yan sanayi kullanımı gibi) dikkate alınır.

Başvuru Yolları

Değer kaybı tazmini için izlenebilecek başlıca yollar şunlardır:

• Sigorta Şirketine Başvuru: Zorunlu trafik sigortası kapsamında sigorta şirketine yazılı başvuru yapılabilir. Sigorta şirketi başvuruyu 15 gün içinde cevaplamaz veya olumsuz yanıt verirse tahkim veya mahkeme yoluna gidilebilir.
• Sigorta Tahkim Komisyonu: Sigorta şirketi tarafından reddedilen veya eksik ödenen tazminatlar için Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurulabilir. Burada kararlar hızlı ve kesin olduğundan dava yoluna kıyasla avantajlıdır.
• Genel Mahkeme Yolu: Değer kaybı talebinde bulunan kişi, sigorta şirketi veya kusurlu araç sürücüsüne Asliye Ticaret Mahkemelerinde dava açabilir. Davada bilirkişi incelemesi yapılır ve mahkeme tazminat miktarını belirler.
• Arabuluculuk: Değer kaybı için arabuluculuk süreci zorunlu değildir ancak tarafların anlaşmasını kolaylaştırabilir. Arabuluculukta anlaşma sağlanmazsa mahkemeye gidilebilir.

B. Yaralamalı Trafik Kazalarında Tazminat

Trafik kazasında yaralanan kişiler, çeşitli maddi ve manevi zararlarını tazmin edebilirler. Bu zararlar şunlardır:

1. Tedavi Giderleri: Hastane, ameliyat, ilaç ve fizik tedavi masrafları tazmin edilir.
2. Çalışma Gücü Kaybı: Yaralanan kişi iş gücü kaybına uğramışsa, bu kaybını belgeleyerek maddi tazminat talep edebilir.
3. Bakıcı Giderleri: Ağır yaralanmalarda, mağdurun başkasının bakımına muhtaç hale gelmesi durumunda, bakıcı masrafları tazmin edilir.
4. Manevi Tazminat: Yaralanma nedeniyle yaşanan psikolojik travma ve acılar için manevi tazminat talep edilebilir.

Başvuru Süreci

• Sigorta Şirketine Başvuru: Zorunlu trafik sigortası kapsamında sigorta şirketine doğrudan başvuru yapılabilir.
• Sigorta Tahkim Komisyonu: Sigorta şirketi ödeme yapmazsa veya eksik ödeme yaparsa Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurulabilir.
• Mahkeme Yolu: Mağdur, kusurlu sürücüye veya sigorta şirketine karşı Asliye Hukuk Mahkemesinde tazminat davası açabilir.
• Arabuluculuk: Yaralanmalı kazalarda tazminat davaları için arabuluculuk zorunlu değildir, ancak mahkemeye gitmeden önce çözüm sağlamak için tercih edilebilir.

C. Ölümlü Trafik Kazalarında Tazminat

Ölümlü trafik kazalarında, ölen kişinin desteğinden yoksun kalan yakınları maddi ve manevi tazminat talep edebilirler. Bu tazminat kalemleri şunlardır:

1. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Ölen kişinin ailesi veya bakmakla yükümlü olduğu kişiler, ölüm nedeniyle yoksun kaldıkları maddi destek için tazminat talep edebilir.* Yargıtay, destekten yoksun kalma tazminatının somut delillerle ispatlanması gerektiğini vurgulamaktadır (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2021/789, K. 2022/123).
2. Cenaze ve Defin Giderleri: Ölen kişinin yakınları, cenaze ve defin masraflarının karşılanmasını isteyebilir.
3. Manevi Tazminat: Ölen kişinin yakınları, yaşadıkları acı ve üzüntü nedeniyle manevi tazminat talep edebilir.

Başvuru Süreci

• Sigorta Şirketine Başvuru: Ölen kişinin yakınları, sigorta şirketine doğrudan başvuru yaparak tazminat talep edebilir.
• Sigorta Tahkim Komisyonu: Sigorta şirketi ödeme yapmazsa veya eksik ödeme yaparsa tahkime gidilebilir.
• Mahkeme Yolu: Kusurlu sürücüye veya sigorta şirketine karşı Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açılabilir.
• Arabuluculuk: Ölümlü kazalarda tazminat talepleri için arabuluculuk zorunlu değildir, ancak taraflar arasında çözüm sağlamak amacıyla kullanılabilir.

---

Trafik kazalarına bağlı tazminat süreçleri, hukuki karmaşıklıkları nedeniyle uzmanlık gerektirmektedir. Bu süreçlerde kusur oranlarının belirlenmesi, yasal sürelere uyulması ve tazminat taleplerinin delillerle desteklenmesi büyük önem taşımaktadır. Sigorta Tahkim Komisyonu ve mahkeme yolu, kazazedeler için farklı alternatifler sunarken, Yargıtay içtihatları uygulamada rehber niteliğindedir.

8. Trafik Kazası Tazminat Davalarında Avukat (Avukatlık)