NAFAKA TÜRLERİ VE HUKUKİ ŞARTLARI

Nafaka, bireylerin geçimini sağlamak amacıyla, diğer kişiden hukuken talep edebileceği parasal destek anlamına gelir. Türk hukukunda nafaka, Medeni Kanun’un ilgili hükümleri çerçevesinde düzenlenmiş olup farklı türleri bulunmaktadır.

Bu çalışmada, nafaka türleri, bu nafakalara ilişkin davaların açılma şartları, hukuki süreçleri, emsal Yargıtay kararları ve akademik görüşler kısaca ele alınacaktır. Genel bilgilendirmeye dair olup kesinlikle açacağınız davanıza bire bir uyan bilgiler olmayabilir. Olası hak kayıplarının önüne geçilmesi sebepli mutlaka avukatınıza danışarak hareket ediniz.

1. NAFAKA TÜRLERİ VE DAVALARI

1.1. Tedbir (Önleme) Nafakası

Tedbir nafakası, boşanma veya ayrılık davası süresince, eşlerden birinin veya çocukların geçimini sağlamak için hükmedilen geçici bir nafaka türüdür.

Hukuki Dayanaklar (Türk Medeni Kanunu):

• Türk Medeni Kanunu Tedbir/Önleme Nafakası (TMK) m.169: “Boşanma veya ayrılık davası açılınca, hâkim davanın devamı süresince gerekli olan geçici önlemleri re’sen alır.
• Yardım Nafakası TMK Madde 364
• Yoksulluk Nafakası TMK Madde 175 – 176
• İştirak Nafakası TMK Madde 182-183, 328-331.

Nafaka Dava Şartları:

• Boşanma veya ayrılık davasının açılmış olması gerekir.
• Eşin veya çocukların geçiminin zora düşmesi.
• Mahkemeden talep edilmesi veya hakimin re’sen hükmetmesi.
• Nafaka talep eden tarafın muhtaç durumda olması.

Nafaka Davası Açma Süreci:

• Aile Mahkemesi’nde açılır.
  • Bazı az nüfuslu ilçelerde doğrudan Aile Mahkemesi yoktur. Bu sebeple bağlı bulunduğu veya müstemir yetkili Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatı ile yargılamayı yapacaktır. Dolayısıyla bu tip yerlerde dava Asliye Hukuk Mahkemesine açılacaktır.
• Boşanma veya ayrılık davası ile birlikte yahut ayrı bir taleple istenebilir.
• Mahkeme, tarafların maddi durumunu araştırır.
  • Bu hususta mahkeme sanılandan çok kamu kurum ve kuruluşları ile harekete geçerek de resen araştırmaya yapacaktır.
• Hakim, ekonomik dengeleri göz önünde bulundurarak karar verir.
  • Bu izah dair aşağıdaki Yargıtay Kararları ve Akademik Görüşler başlıklı yazıları da okumanızı öneririz.

1.2. Yoksulluk Nafakası

Boşanma sonrası, ekonomik açıdan güç duruma düşen eşin diğer eşten talep edebileceği sürekli veya süreli maddi yardımdır.

Hukuki Dayanak:

• TMK m.175: “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru diğer tarafa göre daha ağır olmamak koşuluyla, geçimi için nafaka isteyebilir.”

Dava Şartları:

• Boşanmanın kesinleşmiş olması gerekir.
• Talep eden tarafın yoksulluğa düşmesi.
• Talep eden eşin, kusurunun diğer eşe göre daha ağır olmaması.
• Talep edilen eşin ödeme gücünün bulunması.

Dava Açma Süreci:

• Aile Mahkemesi’nde açılır.
• Boşanma davası içinde talep edilebileceği gibi, boşanma kesinleştikten sonra da ayrı bir dava olarak açılabilir.
• Hakim, tarafların ekonomik durumunu araştırır.
• Süresiz olarak hükmedilebilir, ancak değişen şartlara göre kaldırılabilir veya azaltılabilir.

1.3. İştirak Nafakası

Boşanma halinde, velayeti kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılması amacıyla ödediği nafakadır.

Hukuki Dayanak:

• TMK m.182: “Velayeti kendisine verilmeyen eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”

Dava Şartları:

• Boşanma davasının kesinleşmiş olması.
• Çocuğun velayetinin bir tarafa verilmesi.
• Çocuğun bakım ve eğitim ihtiyaçlarının bulunması.
• Nafaka ödeyecek eşin mali gücünün olması.

Dava Açma Süreci:

• Aile Mahkemesi’nde açılır.
• Çocuk reşit olana kadar devam eder.
• Çocuğun ihtiyaçlarının artması durumunda artırılabilir.

1.4. Yardım Nafakası

Anne, baba, çocuklar ve kardeşler arasında, ekonomik olarak zor durumda olan bir bireyin, diğer aile fertlerinden nafaka talep etmesini düzenler.

Hukuki Dayanak:

• TMK m.364: “Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoyu ve üstsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.”

Dava Şartları:

• Nafaka talep edenin yoksul durumda olması.
• Nafaka yükümlüsünün ekonomik gücünün bulunması.
• Aile bağının bulunması.

Dava Açma Süreci:

• Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır.
• Hâkim, ekonomik durumu araştırarak karar verir.

2. YARGITAY KARARLARI

Yargıtay’ın nafaka konusunda içtihat haline gelmiş bazı kararları şunlardır:

2.1. Tedbir Nafakası Kararları

• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2021/3822 E., 2021/8123 K.
  • “Boşanma davası devam ederken tedbir nafakası, tarafların ekonomik durumuna göre belirlenmelidir.”
  • Mahkeme, tarafların mali durumunu detaylı incelemeden karar verirse karar bozulur.

2.2. Yoksulluk Nafakası Kararları

• Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2017/1852 E., 2019/221 K.
  • “Yoksulluk nafakasında, nafaka isteyen eşin ekonomik durumu detaylı incelenmeli ve kusuru belirlenmelidir.”
  • Nafaka süresiz olmakla birlikte, mali durum değişiklikleri göz önünde bulundurulmalıdır.

2.3. İştirak Nafakası Kararları

• Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2018/2563 E., 2019/4523 K.
  • “Çocuğun üstün yararı göz önüne alınarak iştirak nafakası artırılabilir.”
  • Nafaka belirlenirken çocuğun eğitim durumu ve sağlık giderleri dikkate alınmalıdır.

3. AKADEMİK GÖRÜŞLER VE DOKTRİN

• Prof. Dr. Turgut Akıntürk: “Nafaka, yalnızca ekonomik durum değil, toplumsal gereklilikler ve aile birliğinin korunması çerçevesinde değerlendirilmelidir.”
• Prof. Dr. Kemal Oğuzman: “Yoksulluk nafakası süresiz olmamalıdır. Belirli süreye bağlanması hukukun dinamik yapısına daha uygundur.”
• Doç. Dr. Serap Helvacı: “İştirak nafakasında çocuk lehine artırımlı hüküm verilmelidir.”

4. İZMİR MAHKEMELERİNE DAVA AÇMA VE SOMUT ÖRNEKLER

1. İzmir İcra Dairelerinde Nafaka İcra Takibi
   • İzmir’de velayet annede olduğu halde iştirak nafakasını ödemeyen babaya yönelik icra takibi başlatılabilir.
2. İzmir 3. Aile Mahkemesi:
   • Boşanma davası sürecinde ekonomik zorluk çeken eş, tedbir nafakası talep edebilir.
   • Boşanma davası öncesinde de önleme nafakası talep edilebilir.
3. İzmir Aile Mahkemesi:
   • Kardeşler arasında yardım nafakası davası açılabilir.
   • Hukuken ergin olmuş altsoyun üniversite veya benzeri sebeple yardım nafakası talep etme hakkı vardır.

5. NAFAKA DAVALARINDA ETKİN BİR DAVA YÜRÜTME SÜRECİ

1. Hukuki Karmaşıklık ve Usul Kuralları

Nafaka davaları, Medeni Kanun hükümleri, Yargıtay içtihatları ve emsal kararlarla şekillenen bir alandır. Dava açarken delil sunma, gelir tespitleri ve mahkemeye sunulacak dilekçelerin doğru hazırlanması gerekir. Eksik veya hatalı başvurular, hak kayıplarına neden olabilir.

2. Nafaka Miktarının Belirlenmesi ve Artırılması

Hakim, tarafların ekonomik durumunu değerlendirirken belirsiz bir takdir yetkisine sahiptir. Eğer talep edilen nafaka miktarı düşük belirlenirse ilerleyen süreçte bunu artırmak için yeni bir dava açmak gerekebilir. Avukatlar, gelir tespiti ve sosyal ekonomik durum araştırmaları konusunda müvekkil lehine en iyi sonucu almak için çalışır.

3. Karşı Tarafın İtirazları ve Savunmaları

Davalı taraf, nafaka taleplerine itiraz edebilir ve ödeme gücü olmadığını iddia edebilir. Bir avukat, karşı tarafın bu itirazlarına hukuki dayanaklarla cevap vererek talebin kabul edilmesini sağlayabilir.

4. Nafaka Davalarının Uzun Süreçleri

Mahkemelerin iş yükü ve temyiz süreçleri nedeniyle davalar uzun sürebilir. Avukatlar, süreci hızlandırmak, eksiksiz ve doğru evraklarla başvuru yapmak ve gerekirse tedbir nafakası alınmasını sağlamak için etkili olabilir.

5. Nafaka Ödememe ve İcra Takibi

Nafaka ödemeyen tarafa karşı icra takibi başlatılabilir ve hatta ceza yaptırımları uygulanabilir. Ancak bunun için hukuki prosedürlerin doğru işletilmesi gerekir. Avukatlar, icra işlemlerinin hızlı ve etkili şekilde yürütülmesini sağlayarak müvekkilin mağdur olmasını engeller.

Nafaka Davasında Avukat Gerekli mi?

Teknik olarak nafaka davalarını bireysel olarak açmak mümkündür. Ancak, süreçte yapılacak en küçük hata, dava kaybına veya düşük nafaka bağlanmasına yol açabilir. Profesyonelce bir avukat desteği, hak kayıplarını önler, süreci hızlandırır ve en iyi sonucun alınmasını sağlar. Özellikle yoksulluk nafakası, iştirak nafakası ve nafaka artırımı gibi davalarda hukuki bilgi büyük bir avantaj sağlar.