Awesome Image
27Ara

Kripto Paralar: Menkul Kıymet mi, Para mı?

Giriş

Bu makale, kripto paraların hukuki niteliği, modern hukuk düzenlerinde çok yönlü bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Bu tartışma, çoğu kez kripto paraların “menkul kıymet” mi yoksa “para” mı sayılacağı sorusuna odaklanmaktadır. Hukukun değişik disiplinlerini ilgilendiren bu mesele, doktrin, mevzuat ve yargı kararları temelinde değerlendirilmelidir.

Kripto paralar, blockchain teknolojisi üzerinde çalışan, merkezi olmayan ve dijital bir değer birimi olarak tanımlanabilir. Ancak bu tanımın hukuki anlamı, farklı yasal düzenlemeler ve teoriler temelinde çeşitlenmektedir.

Kripto paraların hukuki nitelendirilmesi, teknolojik gelişimlerin hızla ilerlediği günümüzde hem Türkiye’de hem de uluslararası arenada önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir. Bu yazıda, kripto paraların “menkul kıymet” mi yoksa “para” mı olduğu tartışmasını detaylı bir şekilde ele alarak, Türk hukuku ve uluslararası uygulamalar çerçevesinde incelemeler yapılacaktır.

Kripto Paralar ve Hukuki Niteliği

Kripto paralar, geleneksel finansal sistemlerin dışında bir değer taşıyan ve blockchain teknolojisi sayesinde merkezi olmayan bir yapıya sahip olan dijital varlıklardır. Bu nedenle hukuki açıdan hangi kategoride değerlendirileceği tartışmalıdır. Türk hukuku ve uluslararası uygulamalar bu konudaki belirsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yaparken, hala birçok soru cevapsız kalmaktadır.

Para Kavramı ve Kripto Paralar

Para kavramı, hukuki ve ekonomik olarak belirli özelliklere sahip olmalıdır. Türk Lirası gibi geleneksel para birimleri aşağıdaki kriterleri taşır:

  • Devlet Tarafından İhraç Edilmesi: Yasal ödeme aracı olarak kabul edilir. Türkiye’de bu yetki, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’na aittir.
  • Takas Aracı Olma: Mal ve hizmet alışverişinde kullanılan bir değişim aracıdır.
  • Değer Saklama Fonksiyonu: Ekonomik değeri zaman içinde koruma potansiyeline sahiptir.

Kripto paralar, bu özelliklerin bir kısmını taşımakla birlikte bazı yönlerden geleneksel para birimlerinden ayrılır:

  1. Merkezi bir otorite tarafından ihraç edilmez.
  2. Değeri piyasa arz ve talebine göre belirlenir.
  3. Yasal ödeme aracı olarak devletler tarafından tanınmamış durumdadır (istisnai örnekler dışında, örneğin El Salvador’un Bitcoin’i yasal para olarak kabul etmesi).

Kripto Varlıkların Türkiye’deki Hukuki Durum

Türkiye’de kripto paraların yasal statüsü, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri Kanunu kapsamında ele alınmıştır. Bu kanun, elektronik parayı belirli bir otorite tarafından çıkarılan dijital varlıklar olarak tanımlar. Ancak kripto paralar, elektronik para tanımının dışında bırakılmıştır. Ayrıca, Merkez Bankası’nın yönetmeliklerine göre kripto paralar yasal bir ödeme aracı değildir.

1. Kripto Paraların Hukuki Niteliğinin Tanımlanması

Kripto paralar, blockchain teknolojisi üzerinde çalışan, merkezi olmayan ve dijital bir değer birimi olarak tanımlanabilir. Ancak bu tanımın hukuki anlamı, farklı yasal düzenlemeler ve teoriler temelinde çeşitlenmektedir.

1.1. Menkul Kıymet Tanımı

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SPKn”) ‘menkul kıymetleri’ şu şekilde tanımlar:

“Menkul kıymetler; paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile paya dayalı özel durumlar dışında borçlanma araçlarını ifade eder.” (SPKn m.3)

Bu tanımdan hareketle, bir varlığın menkul kıymet sayılabilmesi için yatırım aracı niteliği taşıması ve sermaye piyasaları çerçevesinde kullanılması gerekmektedir. Kripto paralar, genellikle bu özellikleri taşır ve menkul kıymet niteliği taşıyabileceği ileri sürülür.

1.2. Para Tanımı

Paraya ilişkin en temel yasal tanımlardan biri, 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nda bulunmaktadır:

“Para, devletin yetkili organı tarafından çıkarılan ve hukuki ödeme aracı olarak kabul edilen değer birimidir.”

Kripto paralar, herhangi bir devlet veya merkezi otorite tarafından çıkarılmamış olmakla birlikte, piyasalarda ödeme aracı olarak kullanıldıklarından “para” olarak değerlendirilme potansiyeli taşırlar.

2. Doktrinsel Yaklaşımlar

2.1. Kripto Paraların Menkul Kıymet Niteliği

Doktrinde bazı görüşlere göre, kripto paraların borsa platformlarında alınıp satılabilir olması ve fiyat dalgalanmaları yaşamaları, onların menkul kıymet olarak kabul edilmesini destekleyen unsurlar arasındadır. ABD Hukuku’nda “Howey Testi”, menkul kıymet olup olmadığını belirlemek için kullanılan önemli bir kriterdir:

“Bir varlık, eğer başkalarının yönetimsel çabalarına dayalı olarak kazç beklenen bir yatırım aracı ise, menkul kıymet sayılabilir.”

Howey Testi’ne dayanarak, kripto paraların birçoğunun yatırım amacıyla alındığı ve bu nedenle menkul kıymet olarak değerlendirilebileceği ileri sürülmüştür.

2.2. Kripto Paraların Para Niteliği

Doktrinde bazı yazarlar, kripto paraların merkezi bir otoriteye dayanmadığı ve özel piyasalarda ödeme aracı olarak kullanıldığı gerekçesiyle paradan farklı bir dijital varlık türü olduğunu savunmuştur. Ancak, çeşitli ülkelerde kripto paraların yasal ödeme aracı olarak kabul edilmesi (El Salvador gibi) bu görüşün tersine örnekler sunmaktadır.

3. Ulusal ve Uluslararası Mevzuat İncelemesi

3.1. Türkiye’de Kripto Paraların Hukuki Statüsü

6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri Kanunu, “kripto varlıkların bir ödeme aracı olarak kullanılamayacağını” açık bir şekilde düzenlemiştir:

“Kripto varlıklar, ödeme hizmetlerinde doğrudan veya dolaylı olarak kullanılamaz ve ödeme hizmetleri sağlayıcıları bu tür varlıklar üzerinden hizmet sunamaz.”

Bu düzenleme, kripto paraların Türkiye’de şu an için para statüsünde olmadığını göstermektedir.

3.2. ABD ve AB Hukukunda Durum

  • ABD: Securities and Exchange Commission (“SEC”), kripto paraların büyük bir kısmını menkul kıymet olarak değerlendirmektedir. Ripple davası gibi davalarda, kripto paraların menkul kıymet niteliği detaylı olarak tartışılmıştır.
  • AB: Avrupa Birliği, 2024 yılında yürülüğe girmesi planlanan MiCA (Markets in Crypto-Assets) Regülasyonu ile kripto varlıkların hem finansal varlık hem de para niteliği taşıyan unsurlarını düzenlemektedir.

4. Kripto Varlıklarda ABD ve FED’in Görüşleri

Kripto paralar, uluslararası finansal sistemlerde artan bir etkiye sahiptir. ABD Merkez Bankası (FED), bu varlıkların yasal düzenlemeleri ve ekonomik etkileri konusunda çeşitli değerlendirmeler yapmaktadır.

4.1 Para Politikaları ve Riskler

FED, kripto paraların finansal istikrarı tehdit edebileceğine dikkat çekmektedir. Özellikle stablecoin’ler gibi varlıklar, geleneksel bankacılık sisteminde likidite ve kredi oluşturma süreçlerini etkileyebilir. Ayrıca, ani değer kayıpları ve piyasa dalgalanmaları, küresel finansal sistemde risk unsuru olarak görülmektedir.

4.2 Dijital Dolar Tartışmaları

FED, kripto paraların yükselişine yanıt olarak bir Merkez Bankası Dijital Parası (CBDC) geliştirme planları yapmaktadır. Bu girişim, dijital ödeme sistemlerini daha verimli hale getirmenin yanı sıra, ABD Doları’nın uluslararası rolünü korumayı hedeflemektedir.

5. Kripto Paraların Geleceğine Dair Sonuç ve Değerlendirme

Kripto paraların gelecekte hangi yasal statüye sahip olacağı, düzenleyici kurumların ve uluslararası iş birliğinin tutumuna bağlıdır. Türkiye gibi ülkelerde kripto paralar için daha net bir yasal çerçevenin oluşturulması, yatırımcı koruması ve finansal istikrar açısından kritik öneme sahiptir.

Nihai olarak; kripto paraların hukuki niteliği konusunda kesin bir uzlaşı bulunmamaktadır. Bu varlıkların menkul kıymet mi, yoksa para mı olduğu sorusu, hem ulusal mevzuat hem de uluslararası regülasyonlarla netleşmek zorundadır. Doktrin, her iki yönü de destekleyen argümanlar sunmakla birlikte, teknolojinin hızla geliştiği bu dönemde, hukukun da dinamik bir yaklaşım benimsemesi gerekmektedir.

 

AVUKAT DESTEĞİ

Randevu almak için çalışma saatleri içerisinde aşağıdaki telefon aracılığı ile ulaşabilir, whatsapp hattına yazabilir (tıkla) veya aşağıdaki adrese mail atabilirsiniz. 

Hafta içi: 09:00 – 19:00
Cumartesi: 10:00 – 18:00
Telefon: +90 532 282 25 23

Gizlilik

Gizlilik, bir avukatın ve hukuk büromuzun en önemli etik ilkelerinden biridir; 1136 sayılı Kanunda tanımlanan gizlilik ve ifşa etmeme ilkesini çok dikkatli ve hassas bir şekilde uygular. Ancak büromuz, müvekkillerinin bilgi, belge ve bilgilerini gizlilik ve bilgi sorumluluğu sınırları içinde gizli tutar ve hiçbir şekilde ve hiçbir koşulda üçüncü kişi ve kurumlarla paylaşmaz.

Leave A Comment