Eşler Arasında Mal Rejimi Kavramı ve Türleri Davası
1. Evlilik Sonlanması Durumunda Mal Rejimi Kavramı ve Türleri
- Tanım: Mal rejimi, eşlerin evlilik süresince ve sonrasında mal varlıklarının yönetimi, paylaşımı ve tasfiyesi kurallarını düzenleyen hukuki sistemdir.
- Türleri: Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre dört tür mal rejimi vardır:
- Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal rejim): Kanunun esas aldığı varsayılan mal rejimidir.
- Mal Ayrılığı Rejimi: Her eşin kendi mal varlığını yönetip koruduğu rejim.
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi: Eşlerin bazı malları paylaşma hakkını koruduğu rejimdir.
- Mal Ortaklığı Rejimi: Eşlerin belirli malları ortak mülkiyet olarak kabul ettiği rejimdir.
2. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (TMK m. 218-241)
- Tanımı: Evlilik birliği içinde her eşin kazandığı malların yarı yarıya paylaşılmasını esas alan rejimdir.
- Edinilmiş Mal: Eşlerin evlilik süresince çalışarak, kazançlarıyla veya sosyal yardımlarla elde ettiği mallardır. Örneğin:
- Çalışma karşılığı elde edilen gelirler.
- Sosyal güvenlik veya yardım kuruluşlarının yaptığı ödemeler.
- Tazminatlar (Destekten yoksun kalma tazminatı hariç).
- Kişisel Mallar: Eşlerin evlilik öncesinde sahip oldukları veya evlilik süresince bağış, miras yoluyla elde ettiği mallardır. (TMK m. 220).
3. Boşanma Davası ile Mal Rejiminin Sona Ermesi
- Yasal Dayanak: Türk Medeni Kanunu’nun 225. maddesine göre, boşanma kararı kesinleştikten sonra mal rejimi sona erer.
- Eşler arasında mal rejimi tasfiyesi yapılır: Mal rejiminin sona ermesiyle birlikte malların paylaşımı gündeme gelir.
4. Mal Rejiminin Tasfiyesi
Tasfiye süreci, aşağıdaki adımlarla gerçekleştirilir:
A. Mal Gruplarının Ayrıştırılması
- Edinilmiş malların belirlenmesi: Evlilik süresince elde edilen mallar incelenir.
- Kişisel malların ayrılması: Miras, bağış veya evlilik öncesine ait mallar tasfiye dışında bırakılır.
B. Değerleme ve Katkı Payı
- Katkı Payı: Eşlerden birinin diğer eşin edinilmiş malına yaptığı katkının hesaplanmasıdır. Bu katkılar nakdi veya ayni olabilir.
- Örnek: Bir eş, diğer eşin aldığı evin borcunun ödenmesine katkıda bulunmuşsa, katkı payı talep edebilir.
- Yargıtay Uygulamaları: Yargıtay, katkı payı taleplerinde, somut delillerin sunulmasını ve katkının ispatlanmasını talep etmektedir.
C. Değer Artış Payı
- Eşlerden birinin malına yapılan maddi katkının değer artışı nedeniyle kazandırdığı farktır. Örneğin:
- Bir eşin diğer eşin arsasının üzerine ev yapması.
D. Katılma Payı Alacağı Ne Anlama Gelir?
- Katılma Alacağı: Edinilmiş malların toplam değeri hesaplandıktan sonra, eşler arasında yarı yarıya paylaştırılır (TMK m. 236).Eşlerden biri evlilik süresince elde ettiği malları, genellikle kendi adına kaydettirir. Ancak, edinilmiş mallara katılma rejiminde, bu malların değerinin yarısı üzerinde diğer eşin de hakkı vardır. Bu hakka katılma payı alacağı denir.
- Katılma payı alacağı, tarafların evlilik süresince elde ettiği edinilmiş malların tasfiye edilmesi durumunda, diğer eşin mallar üzerindeki haklarını koruyan bir taleptir.
- Katılma payı alacağı, tasfiyeye konu olan malın net değerinin yarısı üzerinden hesaplanır.
D.1 Hangi Mallar Katılma Alacağına Konu Olur?
Edinilmiş Mallar (TMK m.219): Katılma alacağına konu olan mallar, evlilik süresince elde edilen ve “edinilmiş mal” olarak kabul edilen mal varlığı değerleridir. Örnekler:
- Çalışma karşılığı elde edilen maaş, ücret, prim, ikramiye vb. gelirler.
- Sosyal güvenlik ödemeleri (emekli maaşı, işsizlik ödeneği, kıdem tazminatı gibi).
- Çalışma gücü kaybı nedeniyle alınan tazminatlar.
- Kişisel mallardan elde edilen gelirler (örneğin, eşin evlilikten önce sahip olduğu bir taşınmazın kira geliri).
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler (örneğin, maaşla alınan araba veya ev).
Kişisel Mallar (TMK m.220): Katılma payı alacağına konu olmayan mallar ise “kişisel mal” olarak kabul edilir. Örnekler:
- Eşlerden birinin evlilikten önce sahip olduğu mallar.
- Miras veya bağış yoluyla elde edilen mallar.
- Manevi tazminat alacakları.
D.2 Katılma Payı Alacağı Hesaplaması
Katılma payı alacağı, mal rejiminin sona erdiği tarihte (boşanma davasının açıldığı tarih veya ölüm tarihi gibi) tarafların edinilmiş mallarının net değeri üzerinden hesaplanır.
Hesaplama Aşamaları:
- Edinilmiş Malların Değerinin Belirlenmesi:
Evlilik süresince her iki eşin de edinilmiş mallarının toplam değeri hesaplanır. - Kişisel Malların Ayrılması:
Edinilmiş malların toplam değerinden kişisel mallar ve bunlara ait borçlar çıkarılır. - Net Değerin Belirlenmesi:
Edinilmiş malların toplamından kişisel mallar ve borçlar düşüldükten sonra kalan değer, malın net değeri olarak kabul edilir. - Katılma Payı Alacağı:
Edinilmiş malın net değerinin yarısı, diğer eşin alacak hakkını oluşturur. (TMK 2002 sonrası için)
Örnek:
- Eşin adına kayıtlı edinilmiş mal: 1.000.000 TL.
- Kişisel mal borcu: 200.000 TL.
- Net değer: 1.000.000 TL – 200.000 TL = 800.000 TL.
- Katılma payı alacağı: 800.000 TL x %50 = 400.000 TL.
- Eşlerden biri, daha az edinilmiş mal elde ettiyse, diğer eşten alacak hakkı doğar.
5. Mal Rejimi Tasfiyesinde Bir Kısım Akademik Tartışmalar
- Evlilik Öncesi ve Sonrası Malvarlığı Ayrımı:
Akademik görüşlerde, evlilik öncesinde edinilmiş malların korunmasının hakkaniyete uygun olduğu ancak bağış ve mirasın edinilmiş mal olarak değerlendirilmesinin adaletli olmayacağı tartışılmıştır. - Katkı Payının İspat Yükü:
Doktrinde, katkı payı alacaklarında ispat yükünün eşe yüklenmesinin, zayıf konumdaki tarafı dezavantajlı hale getirebileceği eleştirilmiştir. - Değer Artış Payı Tartışmaları:
Değer artış payının hesaplanmasında, ekonomik koşullar ve enflasyonun dikkate alınması gerektiği savunulmaktadır. - Yargıtay Uygulamaları:
Yargıtay’ın bazı kararlarında, edinilmiş malların tasfiyesinde hakkaniyet ilkesine aykırı kararlar verdiği yönünde eleştiriler bulunmaktadır. Örneğin, tarafların ekonomik durumlarına ve katkı oranlarına yeterince dikkat edilmediği vurgulanmıştır. - Eşlerin Boşanma Davasındaki Kusur Oranın Paylaşıma Etkisi:
- Eşlerin özel sebeplere dayalı boşanması durumunda emsal bir kısım Yargıtay kararına göre, paylaşıma takdiren etki edebilecektir. Bu hususta avukatınıza danışmakta fayda görmekle beraber en tipik etki edebilecek özel boşanma sebebi zinaya dayalı olanıdır. Örn; Zina Sebebi İle Boşanma Davası ve Zina Yargıtay Kararları
6. Özel Durumlar
- Hile veya Kötü Niyet: Eşlerden birinin mal kaçırma amacıyla mal rejiminin sona ermesinden önce mallarını devretmesi durumunda, bu devirlerin iptali için dava açılabilir (TMK m. 229).
- Ziynet Eşyaları ve Altınlar: Ziynet eşyaları, genellikle kadının kişisel malı olarak kabul edilir. Ancak bu durum yöresel örf ve adetlere göre değişebilir.
7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Tasfiyenin Uzaması: Özellikle karmaşık mal varlıkları ve şirket hisseleri söz konusu olduğunda tasfiye davaları yıllarca sürebilmektedir.
- Eksik Deliller: Eşler arasındaki finansal ilişkilerin yeterince belgelenememesi, tasfiyeyi zorlaştırmaktadır.
- Eşitlik İlkesine Uygunluk: Tasfiyede eşit paylaşımın her zaman adil sonuç doğurmadığı eleştirilmektedir (örneğin, evde çalışarak emeği geçmiş ancak gelir elde etmemiş eşin durumu)
Leave A Comment